Tıp dünyasında bir ilk

Japonya’da gerçekleştirilen çığır açan bir kök hücre nakli, korneası ciddi şekilde hasar görmüş üç hastanın bulanık görüşünü belirgin ölçüde iyileştirdi. Bu klinik çalışma, kök hücre araştırmalarında dünya çapında bir ilk olarak kabul edilmekte ve büyük bir ilerleme kaydedildiği düşünülmektedir.

Operasyondan iki yıl sonra, herhangi bir ciddi güvenlik sorunu yaşanmadığı gözlemlenirken, hastaların dış görünümünde de belirgin bir değişiklik oldu; üç kişinin korneası daha şeffaf bir hale geldi.

Çalışmaya, “limbal kök hücre yetmezliği” (LSCD) adı verilen ve korneada yara dokusu birikmesine yol açan bir rahatsızlığa sahip dört katılımcı dahil edildi. Limbus, gözün beyaz kısmını koruyarak korneayı destekleyen ve kök hücreler açısından zengin bir bölge olup, korneadaki hücrelerin yenilenmesini sağlıyor. Bu bölgedeki kök hücrelerin işlevini kaybetmesi, zamanla görme kaybına neden olabiliyor.

Günümüzde LSCD’ye sahip bireyler, bir gözlerinden sağlıklı kornea dilimi aldırabiliyor. Ancak her iki göz de etkilenmişse, bir donör nakli gerekmektedir.

Sağlıklı Kan Hücreleri ile Yenilikçi Çözüm

Küresel olarak korneaya bağlı görme kaybı yaşayan 12,7 milyon kişinin yalnızca 70’te 1’i nakil şansı bulabiliyor. Nakil imkanı olan hastalar için ise doku reddi riski her zaman mevcut. İşte bu noktada, “indüklenmiş pluripotent kök hücreler” (iPSC) devreye giriyor. Herhangi bir insan hücresinden elde edilebilen bu kök hücreler, embriyonik benzeri bir duruma yeniden programlanarak istenilen yetişkin hücre tipine dönüşme yeteneğine sahiptir.

Geçtiğimiz yıl ABD’li araştırmacılar, limbal kök hücreleri kullanarak kornea hasarı yaşayan iki hastanın görme yetisini geri kazandırdıklarını duyurmuştu. Şimdi ise Japonya’daki Osaka Üniversitesi Hastanesi’nde görevli bilim insanları, sağlıklı insan kan hücrelerinden elde edilen iPSC’leri kullanarak bir adım daha ileri gitti ve hastaların görme yetisini yeniden kazandırmayı başardı. Laboratuvar ortamında elde edilen iPSC’ler, kornea epitel hücre tabakalarına (iCEPS) dönüştürüldü. Bu tabakalar, yara dokusu çıkarılan korneanın üzerine nakledildi ve koruyucu bir kontakt lensle kapatıldı.

Nakil sonrası yedi ay içinde dört hastanın tamamında görme iyileşmesi gözlemlenirken, bir yıl sonra en ağır görme kaybına sahip olan 39 yaşındaki dördüncü hastada görme tekrar geriledi. Görme alanında en iyi iyileşme ise 44 yaşındaki kadın ve 66 yaşındaki erkek hastalarda kaydedildi. Araştırmacılar, üçüncü ve dördüncü hastalarda, bağışıklık sisteminin nakil edilen hücrelere karşı olumsuz bir tepki geliştirmiş olabileceğini düşünmektedir.

Bu küçük ölçekli çalışmalar umut verici görünse de, bu tür uygulamalar hâlâ deneysel ve potansiyel olarak riskli kabul edilmektedir. Araştırmacılar, gelecekte çok merkezli klinik deneyler yapmayı ve elde edilen bu cesaret verici sonuçların üzerine yeni bulgular eklemeyi planlamaktadır.